فروشگاه ایرانکار | مراقبت از خودرو و دیتیلینگ
نویسنده: ایمان زارع 
صورت‌های مالی سه خودروساز بزرگ کشور به بورس، حکایت از رشد 145 درصدی زیان تولید در سال 99 نسبت به سال پیش از آن دارد. صورت‌های مالی همچنین نشان می‌دهد که زیان انباشته خودروسازی به 50 هزار میلیارد تومان رسیده که با رشد 5/ 17 درصدی نسبت به گزارش 9ماهه آنها روبه‌رو بوده است. طبق آمار، کل بهای تمام‌شده تولید خودروسازان در سال گذشته، حدود 110 هزار میلیارد تومان بوده، حال آنکه از محل فروش محصولات تولیدی، حدود 97 هزار و 500 میلیارد تومان نصیب تولید‌کنندگان شده است. همچنین بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد هر دستگاه خودرویی که در خطوط تولید سه خودروساز بزرگ کشور تولید شده (فارغ از مدل و شرکت تولید‌کننده) حول و حوش 122 میلیون تومان هزینه داشته است، حال آنکه بطور میانگین هر محصول 114 میلیون تومان نصیب خودروساز کرده است. بنابراین به طور متوسط هر خودرویی که عرضه شده، زیان 8 میلیون تومانی برای خودروساز داشته است. این آمار تنها بخشی از فجایع صنعت خودروی کشور را به تصویر کشیده است؛ صنعتی که سال‌هاست به لطف دولت بازار انحصاری در اختیار دارد با این حال باز هم در ثبت ضرر و زیان تولید صاحب رکورد است. با ثبت ارقام مربوط به زیان انباشته در سال 99 حالا باید شاهد بی‌اثر شدن افزایش سرمایه این شرکت‌ها باشیم؛ اقدامی که در راستای اخذ تسهیلات و خروج این شرکت‌ها از ماده ۱۴۱ قانون تجارت صورت گرفت.
آنچه مشخص است ارقام یادشده نشان از شکست تمام تدابیری دارد که دولت دوازدهم در سال گذشته برای ارتقای صنعت و بازار خودرو اتخاذ کرد. در سال 99 شاهد حضور دوباره شورای رقابت به عنوان تنها مرجع قیمت‌گذار خودرو بودیم. این در شرایطی است که روش فروش خودرو نیز با تغییراتی همراه بود به طوری‌که فروش با ایجاد محدودیت‌هایی برای خریداران به‌صورت قرعه‌کشی همراه شد و قیمت‌گذاری نیز از روش سالانه به فصلی تغییر کرد. بر این اساس سال 99 به عنوان اولین سالی خوانده می‌شود که شورای رقابت سه بار اقدام به افزایش قیمت خودرو کرد. در اصل دولت برای جبران تمام کم و کاستی‌های زنجیره خودروسازی و آشفتگی بازار خودرو در سال 98، بسته‌ای برای سال 99 تعریف کرد که قرار بر حذف تمامی تلخکامی‌ها وکمبودهای خودرو در این سال خوانده می‌شد.
در کنار تمامی تدابیر دولت برای فروش، تولید و عرضه خودرو اما رضایتی برای آزادسازی قیمت یا واگذاری تعیین قیمت به خودروسازها نبود و ضعف در این نقطه مانع از اجرای تمام و کمال بسته سیاستی خودرو شد. آنچه مشخص است دولت دوازدهم پس از افزایش 60 درصدی قیمت‌ها در دوره وزارت رضا رحمانی و انتقادهایی که به این رویه وارد شد، سال گذشته از سر استیصال و ناچاری مجبور به بازگشت شورای رقابت به حیطه قیمت‌گذاری شد. این در شرایطی است که با توجه به گستردگی تحریم‌ها، قیمت‌گذاری بر اساس هزینه نهاده‌های تولید می‌توانست توسط سیاستگذار صورت گیرد تا مانع از افزایش زیان تولید و انباشته خودروسازی شود. در هر صورت دولت با توجه به ملاحظات و تبعات اجتماعی که متوجه آزادسازی قیمت‌ها بود، زیان خودروسازی را به جان خرید تا از مصرف‌کننده خودرو حمایت کند. اما آیا زیان خودروسازی، نفع مصرف کننده را دربرداشت؟ آنچه مشخص است تدابیر دولتی برای حل مشکلات خودروسازی نه تنها منجر به رشد تولید و عرضه بهتر نشد بلکه واسطه‌گری و دلالی را نیز در بازار گسترش داد. با تاکید دولت بر قیمت‌گذاری دستوری عملا دست مصرف‌کننده نیز از دریافت خودرو با قیمت مناسب کوتاه ماند و تنها دلالان و سفته‌بازان از شرایط موجود نفع بردند.
بنابر آمارهای موجود تنها در سال گذشته 100 هزار میلیارد تومان رانت در بازار خودرو توزیع شده است که دلیل اصلی آن هم قیمت‌گذاری دستوری است. در هر صورت آنچه مشخص است سال 1400 سالی سخت‌تر از سال 99 برای خودروسازان و دولت خواهد بود؛ چرا که زیان تولید و زیان انباشته به‌طور بی‌سابقه‌ای رشد کرده است.اما چه کاری از دولت سیزدهم برای تولید بیشتر، عرضه مناسب‌تر و کاهش دلالی و واسطه‌گری در بازار خودرو بر خواهد آمد؟ واضح است که ایجاد محدودیت برای خرید خودرو یا ادامه روش‌هایی همچون قرعه‌کشی نمی‌تواند وضعیت بازار و صنعت را بهتر کند حال آنکه تعیین قیمت با فرمول احتساب هزینه نهاده‌های تولید و سود مناسب برای خودروسازی می‌تواند چاره افزایش تیراژ بازار خودرو باشد.
افت و خیز سوددهی خودروسازان
حال سراغ جزئیات زیان‌دهی سه شرکت بزرگ خودروسازی کشور یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو می‌رویم. سه شرکت یادشده تا پایان سال گذشته در مجموع بیش از 12 هزار میلیارد تومان زیان تولید را در صورت‌های مالی خود به ثبت رسانده‌اند. در میان این سه شرکت خودروساز ایران‌خودرویی‌ها بیشترین زیان تولید را داشته‌اند که این موضوع البته به تیراژ بالا و تنوع محصول این شرکت نسبت به سایپا و پارس‌خودرو بازمی‌گردد. صورت‌های مالی ایران‌خودرو در ارتباط با وضعیت این شرکت در سال گذشته که در سایت کدال منتشر شده است، نشان می‌دهد زیان این خودروساز در بخش فروش محصولات خود به بیش از 9 هزار و 600 میلیارد تومان رسیده است. درآمد ایران‌خودرو تا پایان سال ۹۹ به بیش از 60 هزار و 900 میلیارد تومان بالغ می‌شود، اما این خودروساز بیش از 70 هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نیز هزینه کرده است. ایران‌خودرو تا پایان اسفند سال گذشته 464 هزار و 180 دستگاه خودرو فروخته است و متوسط قیمت محصولات فروخته‌شده توسط این خودروساز حدود 131 میلیون تومان بوده است. اما ایران‌خودرویی‌ها به‌طور کلی چه میزان زیان کرده‌اند؟ صورت‌های مالی این خودروساز نشان می‌دهد این شرکت تا پایان سال گذشته زیان تولیدی نزدیک به 21 هزار و 200 میلیارد تومان را در صورت‌های مالی خود درج کرده است. این میزان زیان‌دهی جمع زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور را به بیش از 30 هزار میلیارد تومان رسانده است. آن‌طور که مدیران ارشد ایران‌خودرو ادعا می‌کنند و آن را در صورت‌های مالی خود منعکس کرده‌اند، این شرکت تنها در فروش دو محصول رانا و وانت آریسان سود کرده و در فروش باقی محصولات تولیدی خود با زیان مواجه بوده است. آبی‌های جاده‌مخصوص از ناحیه فروش 336 هزار و 373 دستگاه خودرو از اعضای خانواده پژو بیش از 8هزار و 500 میلیارد تومان زیان کرده‌اند.
متوسط قیمت فروش اعضای این خانواده در صورت‌های مالی ایران‌خودرو 87 میلیون تومان درج شده است. فروش خانواده سمند نیز برای ایران‌خودرویی‌ها همراه با ضرر بوده است. آبی‌های جاده مخصوص تا سال ۹۹ در مجموع 55 هزار و 6 دستگاه از اعضای خانواده سمند را به فروش رسانده‌اند و از محل فروش این تعداد دستگاه خودرو حدود هزار و 929 میلیارد تومان ضرر کرده‌اند. متوسط قیمت خودروهای فروخته‌شده از خانواده سمند در حدود 83 میلیون و 900 هزار تومان بوده است. در حالی که دنا نیز در صف محصولات زیان‌ده این خودروساز قرار دارد شاهد هستیم که رانا شاگرد اول سوددهی در میان محصولات این خودروساز است. بررسی‌های صورت‌های مالی منتشر شده توسط ایران‌خودرو نشان می‌دهد زیان آنها از ناحیه فروش 50 هزار و 783 دستگاه دنا بالغ بر 790 میلیارد تومان می‌شود. متوسط قیمت انواع دنای تولید شده در ایران‌خودرو عددی حدود 141 میلیون تومان بوده است. اما آبی‌های جاده مخصوص از ناحیه فروش 12 هزار و 367 دستگاه رانا نیز بیش از 180 میلیارد تومان سود به حساب خود واریز کرده‌اند. به طور متوسط هر دستگاه رانای تولید شده در این خودروساز 129 میلیون تومان قیمت خورده است. حال سراغ محصولاتی می‌رویم که تولیدشان در سال گذشته یا کج‌دار و مریز ادامه داشت یا به طور کامل متوقف شده بود، اما همچنان در بخش فروش ایران‌خودرو برای مشتریان فاکتور می‌شدند. از دانگ‌فنگ محصول مونتاژی چینی این خودروساز شروع می‌کنیم. تولید این محصول مونتاژی در ایران‌خودرو متوقف شده است اما این خودروساز از ناحیه فروش 106 دستگاه از این محصول مونتاژی چینی تا پایان سال 99 زیانی بالغ بر 4 میلیارد و 700 هزار تومان را تحمل کرده است. تندر 90 دیگر محصول مونتاژی ایران‌خودرو نیز با زیان فروخته شده است. آبی‌های جاده مخصوص سال گذشته از این محصول مونتاژی فرانسوی 332 دستگاه فاکتور کردند. زیان تحمیلی از ناحیه فروش تندر 90 بالغ بر 3 میلیارد و 800 میلیون تومان در صورت‌های مالی این خودروساز درج شده است.
ایران‌خودرویی‌ها طی سال گذشته یک دستگاه نیز سوزوکی فروخته‌اند. آبی‌های جاده مخصوص از ناحیه فروش این محصول مونتاژی ژاپنی بیش از 382 میلیون تومان سود کردند. این خودروساز تولید یک محصول تجاری سبک(وانت) را نیز در دستور کار دارد. وانت آریسان محصولی است که آبی‌های جاده مخصوص همانند رانا توانسته‌اند از قبل تولید آن سود را در صورت‌های مالی خود درج کنند.
آبی‌های جاده مخصوص سال طی گذشته 4 هزار و 360 دستگاه از محصول تجاری سبک را برای متقاضیان فاکتور کردند. ایران‌خودرویی‌ها با فروش این تعداد وانت توانستند بیش از 38 میلیارد و 500 میلیون تومان سود به حساب خود واریز کنند. متوسط قیمتی که این خودرو کار به فروش رفته است بیش از 86 میلیون و 400 هزار تومان در صورت‌های مالی ایران‌خودرو درج شده است. حال سراغ دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی سایپا می‌رویم. خودروسازی سایپا به‌عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور زیانی در حدود هزار و 980 میلیارد تومان را از محل اختلاف «مبلغ فروش» با «مبلغ بهای تمام‌شده» در صورت‌های مالی خود طی سال 99 ثبت کرده است. نارنجی‌های جاده مخصوص طی سال گذشته توانسته‌اند از ناحیه فروش 296 هزار و 187 دستگاه از محصولات تولیدی خود بیش از 32 هزار میلیارد و 300 میلیون تومان درآمد کسب کنند. اما برای تولید این تعداد خودرو مجبور به هزینه کرد بیش از 34 هزار و 322 میلیارد تومان شده‌اند. سری به جزئیات زیان‌دهی سایپا می‌زنیم. نارنجی‌های جاده مخصوص از ناحیه فروش 212 هزار و 203 دستگاه تیبا بیش از 2 هزار و 766 میلیارد تومان زیان دیده‌اند.
در حالی‌که تولید پراید سواری متوقف شده است و سایپایی‌ها تنها تولید و فروش مدل وانت آن (پراید۱۵۱) را در دستور کار دارند، صورت‌های مالی ارائه شده توسط مدیران این خودروساز به سازمان بورس تا پایان سال گذشته نشان می‌دهد از فروش 83 هزار و 236 دستگاه خودرو از اعضای خانواده پراید بیش از 386 میلیارد تومان سود متوجه دومین خودروساز بزرگ کشور شده است.
در میان سبد فروش خودروسازی سایپا در سال گذشته سه محصول مونتاژی سراتو، چانگان و آریو دیده می‌شود. سایپایی‌ها از ناحیه فروش 80 دستگاه سراتو در سال گذشته بیش از 830 میلیون تومان سود کردند. اما فروش دو محصول دیگر مونتاژی با زیان همراه بوده است. فروش 19 دستگاه چانگان زیانی حدود یک میلیارد و 900 میلیون تومان به نارنجی‌های جاده مخصوص تحمیل کرد. از ناحیه فروش 187 دستگاه از دیگر محصول مونتاژی چینی این خودروساز نیز بالغ بر 300 میلیون تومان زیان به سایپا وارد شده است.
شاهین محصول نوبرانه خودروسازی سایپا که از سال گذشته به سبد محصولاتی این خودروساز اضافه شد نیز با زیان به فروش رسیده است. نارنجی‌های جاده مخصوص طی سال گذشته 462 دستگاه از این محصول نوبرانه خود را برای متقاضیان فاکتور کردند و با فروش این تعداد شاهین بیش از 17 میلیارد و 290 میلیون تومان زیان را در صورت‌های مالی خود درج کردند. حال به سراغ پارس‌خودرو می‌رویم، این خودروساز نیز از اختلاف «مبلغ فروش» و «بهای تمام‌شده» زیانی بیش از 530 میلیارد تومان را در صورت‌های مالی خود درج کرده است. این میزان زیان، جمع زیان پارس‌خودرویی‌ها را به بیش از 2 هزار و 700 میلیارد تومان می‌رساند.
سومین خودروساز بزرگ کشور طی سال گذشته در مجموع 93 هزار و 545 دستگاه خودرو فروخته است. این خودروساز طی سال گذشته توانسته از گروه Q200 (کوئیک) 11 هزار و 717 دستگاه به فروش برساند. اما از این ناحیه بیش از 42 میلیارد و 900 میلیون تومان زیان کرده است. پارس‌خودرویی‌ها هر دستگاه از محصولات حاضر در خانواده Q200 را به طور متوسط 48 میلیون تومان برای مشتریان فاکتور کردند. پارس خودرویی‌ها 8 هزار و 627 دستگاه نیز از خانواده S200 فروخته‌اند و از این ناحیه نیز بیش از 15 میلیارد تومان زیان کردند. متوسط قیمت فروخته شده برای انواع محصولات این خانواده مانند گروه Q200، 48 میلیون تومان بوده است.
